Die inflatiegolf is hoofdzakelijk te wijten aan de stijging van de energieprijzen (op jaarbasis +97,0% voor aardgas, +44,1% voor elektriciteit, +33,3% voor huisbrandolie, +22,6% voor diesel en +22,3% voor benzine). De prijsstijgingen voor enkel deze vijf producten nemen al 3,52 procentpunt van de gemeten inflatie van 5,7% voor hun rekening en zijn met andere woorden verantwoordelijk voor meer dan 61% van de huidige stijging van de consumptieprijsindex.

Ook in de gezondheidsindex, die met name wordt gebruikt voor de indexering van de huurprijzen, en de afgevlakte gezondheidsindex, die de basis vormt voor de indexering van de pensioenen, sociale uitkeringen en lonen, worden versnelde prijsstijgingen opgetekend van respectievelijk 5,2% en 3,9%.

Zal deze inflatieopstoot aanhouden?

Volgens de laatste prognoses van het Federaal Planbureau (FPB) zou de inflatie boven de 5% blijven tot juli 2022 om vervolgens tegen het einde van 2022 terug te lopen tot zo'n 2,5%, zoals onderstaande grafiek illustreert. Wat betreft de afgevlakte gezondheidsindex verwacht het FPB nu een totale stijging van 6,7% voor 2021 en 2022. Het FPB erkent echter dat die prognoses met heel wat onzekerheid gepaard gaan.

Het verloop van de gezondheidscrisis, de aanhoudende problemen met de grondstoffenbevoorrading en de opwaartse druk op de prijzen die daaruit voortvloeit (volgens Statbel zijn de producentenprijzen, dat zijn de prijzen waartegen ondernemingen goederen en diensten onderling verhandelen, in de industrie tussen mei 2020 en november 2021 met meer dan 40% gestegen), evenals het tekort aan arbeidskrachten in bepaalde bedrijfstakken zetten de rentabiliteit van de ondernemingen momenteel onder druk. Als daar nog de kosten van de loonindexering bijkomen (met zulke hoge inflatiecijfers kan de spilindex twee tot drie keer per jaar worden overschreden), bestaat het risico dat de ondernemingen de komende maanden geen andere keuze meer hebben dan hun verkoopprijzen te verhogen, wat de huidige toestand door het tweederonde-effect nog zal verergeren.

Inflatieprognoses van het Federaal Planbureau voor januari 2022 (stijging op jaarbasis)

Bronnen: Statbel en FPB.

Inzicht in de toestand m.b.t. het concurrentievermogen

De algemene prijsstijging is natuurlijk niet per se problematisch vanuit het oogpunt van het concurrentievermogen van onze ondernemingen, aangezien het om wereldwijde prijsstijgingen gaat die zowel de Belgische als buitenlandse ondernemingen treffen. Het wordt wél een probleem – en dat is wat zich nu voordoet – wanneer de prijsstijgingen, als gevolg van de automatische indexering, een loon-prijsspiraal op gang brengen, waardoor de prijzen en lonen sterker gaan stijgen dan bij onze buren. Hierdoor zal onze loonhandicap, die de afgelopen tien jaar is teruggebracht tot iets meer dan 10% ten opzichte van onze drie belangrijkste handelspartners Duitsland, Frankrijk en Nederland, groter worden. Dat dreigt ons concurrentievermogen aan te tasten, met als gevolg dat we marktaandeel verliezen, ondernemingen bij ons failliet gaan en banen verloren gaan.

De wet van 1996 tot preventieve vrijwaring van het concurrentievermogen, die het loonverloop in België regelt, houdt ex ante rekening met een veiligheidsmarge van 0,5% om dat soort toestanden te voorkomen. In een context van stijgende inflatie zoals nu, zou die marge echter onvoldoende kunnen zijn om de prognosefout te compenseren. Aanvullend bevat de wet van 1996 een ex post correctiemechanisme om de situatie recht te zetten als de Belgische loonkostenhandicap t.a.v. onze drie buurlanden ontspoort. Die correctie komt er echter pas over een jaar, wanneer de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven de maximaal beschikbare marge voor het interprofessioneel akkoord 2023-2024 berekent. Maar veel ondernemingen zullen het wellicht niet zo lang volhouden.

Daarom vraagt het VBO de sociale partners en de regering om dringend na te denken over maatregelen om die loon-prijsspiraal zo snel mogelijk te doorbreken en na te gaan welke tussentijdse correctiemechanismen kunnen worden ingezet om het concurrentievermogen te vrijwaren. Zoals het spreekwoord zegt: voorkomen is beter dan genezen.

Foto ©belga