De hoge inflatie van de voorbije jaren heeft heel wat economische pijn veroorzaakt. De Belgische werkenden zagen hun koopkracht echter veel beter beschermd dan in het buitenland door de automatische loonindexering. Daar staat natuurlijk tegenover dat de Belgische bedrijven hun arbeidskosten veel sneller zagen stijgen dan in het buitenland terwijl zij ook geconfronteerd werden met sterke stijgingen van energie- en grondstoffenkosten.
Een (drie)dubbele klap dus voor de bedrijven die zich zeer duidelijk vertaalt in een fel dalende rentabiliteit (zie verder). Toch wordt ook in België vanuit vakbondszijde soms gesuggereerd dat er sprake zou zijn van graaiflatie. Die term duidt op een situatie waarbij bedrijven hun prijzen meer verhogen dan nodig om de gestegen kosten op te vangen, met de bedoeling hun winstmarges op te krikken. In dat geval zouden we tijdens de huidige inflatoire periode zowel op bedrijfsniveau als op macro-economisch niveau een toename van winstmarges moeten observeren.
Op macro-economisch niveau vinden we echter precies het tegenovergestelde. Het bruto-exploitatieoverschot (hierna BEO), het deel van de toegevoegde waarde dat de bedrijven overhouden na het uitbetalen van lonen, bereikte dan wel een piek van 44,5% in het eerste kwartaal van 2021, toen de economie (en vooral de industrie) zich in een explosief herstel bevond na een eerste fase van heropening van de economie post-COVID-19, maar volgens de Nationale Bank bedroeg de kerninflatie op dat moment (maart 2021) slechts 0,96%.
Pas vanaf november 2021 overschreed de kerninflatie 2% en vervolgens versnelde zij continu tot in de eerste helft van 2023. Over die hele periode bleef het BEO echter stabiel of licht dalend. De kerninflatie piekte in mei 2023 op meer dan 8%, maar in het laatste kwartaal van 2022 en het eerste van 2023 ging het BEO in vrije val door de zeer grote loonindexeringen eind 2022 en begin 2023 (bij 40% van de werknemers was er een indexering van meer dan 11% rond de jaarwisseling) en een gemiddelde energiefactuur voor de bedrijven die meer dan verdubbelde tegenover begin 2022 doordat contracten vernieuwd moesten worden aan hogere prijzen (Bron: Graydon Creditsafe). De bedrijven konden dit dus in de verste verte niet opvangen door prijsverhogingen, en zagen hun winstmarges bijgevolg fel inkrimpen.
Ook op bedrijfsniveau werd de daling van winstmarges bevestigd. Aan de hand van een micro-economische analyse vond de Nationale Bank dat de brutomarge van het mediane bedrijf, in procent van omzet, al aan het dalen was in de eerste drie kwartalen van 2022.
Die observaties ontkrachten zeer duidelijk de hypothese dat er van graaiflatie sprake zou zijn geweest. De daling van winstmarges wijst op precies het omgekeerde: bedrijven hebben de prijsschok opgevangen door fel aan winstgevendheid in te boeten.
Lees meer artikels over:
