Alternatieve geschillenbeslechting (alternative dispute resolution of ADR) bestaat al heel lang. ADR is de afgelopen twintig jaar sterk geëvolueerd en wordt steeds meer gewaardeerd onder juridische actoren. Het gaat om procedures (zoals bemiddeling of verzoening) waarmee partijen door middel van een minnelijke schikking een geschil kunnen beëindigen buiten de kanalen die overheden hebben opgezet voor de gerechtelijke beslechting van geschillen.
In 2013 richtte de Belgische wetgever de eerste kamers voor minnelijke schikking op. Die bleven echter beperkt tot de familierechtbank.
De wet van 18 juni 2018 bekrachtigde vervolgens de verzoeningsopdracht van de rechter. In tegenstelling tot bemiddeling, een relatief lang proces waarin de partijen zelf, met de hulp van een neutrale bemiddelaar, een oplossing proberen te vinden voor een geschil, zal een rechter-verzoener in korte tijd (vaak 90 of 120 minuten) proberen om de partijen tot een oplossing voor hun geschil te brengen door bijvoorbeeld advies te geven, oplossingen voor te stellen en/of de partijen te confronteren met de juridische en gerechtelijke realiteit. De rechter-verzoener is dus onafhankelijk en onpartijdig net als de bemiddelaar, maar is daarentegen niet neutraal.
Naar aanleiding van de inwerkingtreding van de wet van 2018 werden een aantal punctuele en individuele (proef)initiatieven uitgewerkt op het gebied van verzoening in andere dan familiale zaken: in Brussel werden zo bijvoorbeeld binnen de ondernemingsrechtbank en het hof van beroep kamers voor minnelijke schikking opgericht. Rechtzoekenden kunnen proberen om er hun geschil op te lossen met de hulp van een magistraat.
Op grond van de goede resultaten van die ervaringen – met een percentage van bijna 80% geslaagde schikkingen – besloot de wetgever, in een wet van 19 december 2023, het gebruik van ADR verder aan te moedigen door de oprichting van dergelijke kamers voor minnelijke schikking (KMS) in alle rechtscolleges die burgerlijke, handels- en sociale zaken behandelen (rechtbank van eerste aanleg, arbeidsrechtbank, ondernemingsrechtbank, hof van beroep en arbeidshof) te verplichten. De wet is er daarnaast op gericht om de werking van KMS beter te organiseren en bepaalde procedurele regels te verduidelijken.
Een van de belangrijkste kenmerken van de verzoening voor een KMS is dat het om een vrijwillige procedure gaat (een verzoening voor een KMS kan niet worden opgelegd). Bovendien geldt er een strikte vertrouwelijkheidsplicht over wat er voor de KMS wordt gezegd, om te voorkomen dat een partij wordt benadeeld bij een eventuele terugkeer naar de klassieke gerechtelijke procedure. Als gevolg daarvan zijn KMS-zittingen niet openbaar en zal de KMS-rechter de zaak niet mogen behandelen als de partijen na het mislukken van hun verzoening besluiten om een gerechtelijke procedure op te starten.
Een minnelijke schikking kan plaatsvinden tijdens een gerechtelijke procedure of voorafgaand aan een procedure (‘precontentieuze’ minnelijke schikking). In dat tweede geval kan het geschil op verzoek van een van de partijen of met beider instemming aan de KMS worden voorgelegd. De partijen worden door de griffie opgeroepen voor een zitting voor de KMS. Er zijn geen deurwaarderskosten, rechtsplegingsvergoedingen of rolrechten verschuldigd. De verzoening wordt afgesloten met een verslag waarin de mislukking van de minnelijke schikking of de voorwaarden van de schikking worden vastgelegd. Om precontentieuze verzoening aan te moedigen, werd bepaald dat een dergelijk verzoek wordt gelijkgesteld met een ingebrekestelling (waardoor verwijlinteresten kunnen worden gevorderd) en dat de verjaringstermijn wordt verlengd voor de duur van de verzoening.
Natuurlijk is het niet mogelijk om alle geschillen in der minne op te lossen. Dat gezegd zijnde is de oprichting van de KMS, gezien de veelbelovende resultaten van de proefprojecten die door verschillende gerechten zijn uitgevoerd, in een tijd waarin de achterstand in rechtszaken vaak aan de kaak wordt gesteld, zeker en vast een nuttig initiatief dat ondernemingen die in een rechtszaak verwikkeld zijn kostbare tijdwinst kan opleveren. En zoals het gezegde luidt: ‘Soms is een slecht akkoord beter dan een goed proces’.
Lees meer artikels over:
