Als gevolg van onder meer de Green Deal en het ‘Fit for 55’-plan, ligt de nadruk in het klimaatdebat vooral op het terugdringen van de broeikasgasuitstoot (‘mitigatie’). De gevolgen van de opwarming van de aarde zijn echter al een realiteit: droogtes, overstromingen, hogere temperaturen, noem maar op. Ons klimaatbeleid mag niet beperkt blijven tot mitigatie alleen, het moet ook een ambitieuze pijler rond adaptatie omvatten.
Die adaptatie in de strijd tegen de klimaatopwarming verwijst naar het beleid en de maatregelen die nodig zijn om de kwetsbaarheid van onze ecologische, sociale en economische systemen ten opzichte van klimaatverandering te voorkomen, verminderen of beheren. Het is een belangrijk onderdeel van de algehele veerkracht van ons land. Dat heeft Europa duidelijk begrepen: het herzag zijn strategie over dat onderwerp (in 2021) en verplichtte de lidstaten om nationale adaptieplannen op te stellen.
‘Ceci n’est pas un plan belge’
Op 3 maart 2023 nam de ministerraad “nota van de definitieve versie van de federale adaptatiemaatregelen 2023-2026[1]”.
Hoe moeten we dat interpreteren? Eerst en vooral heeft de ministerraad enkel nota genomen van het plan, zonder het goed te keuren. Maar het wordt wel officieel naar de Europese Commissie gestuurd, die de maatregelen zal opvolgen. Dat is een van de grote paradoxen van de werking van de overheid: wanneer men een document (terecht of onterecht) niet wil goedkeuren, wordt er nota van genomen. Op die manier zit de overheid in geval van problemen niet vast aan die engagementen, die we dus eigenlijk helemaal geen engagementen kunnen noemen.
Ook de methodologie voor het opstellen van de federale adaptatiemaatregelen roept vragen op. De insteek was de volgende: “Elk federaal departement werd uitgenodigd één of meerdere ontwerpadaptatiemaatregelen binnen de federale bevoegdheden voor te stellen”. Met als resultaat een federaal plan dat niets meer is dan een opsomming van maatregelen. Samenhang, coördinatie, een gedeelde visie en een gemeenschappelijke aanpak binnen de federale staat en met de gewesten lijken dus niet op de agenda te staan of deel uit te maken van een algemene visie op veerkracht. Daar kunnen veel verklaringen (lees: excuses) voor worden aangevoerd, maar in werkelijkheid is het weer ieder voor zich.
Over de maatregelen zelf, dan. Hoewel sommige hun verdienste hebben en op hun plaats zijn in een adaptatieplan, betreuren we dat er te veel maatregelen gericht zijn op het vergroten van de kennis over de gevolgen van de klimaatopwarming in plaats van op concrete actie. Bovendien zijn er ook mitigatiemaatregelen in de adaptatiemaatregelen opgenomen en stellen we vast dat bepaalde instanties de gelegenheid opportunistisch aangrijpen om maatregelen aan te brengen die ze uitgevoerd willen zien zonder dat er een direct verband is met klimaatverandering (bijvoorbeeld “de vervanging en modernisering van de huidige maritieme escortecapaciteit tegen 2030” van Defensie). Een beetje kritisch denken is hier op zijn plaats!
Daarnaast roepen we de regering op om actief en inhoudelijk na te denken over de wildgroei aan klimaatgerelateerde organen, over het feit dat de belanghebbenden niet werden geraadpleegd bij het opstellen van het adaptatieplan en over de consensuele adviezen ingediend door officiële overlegorganen waar geen gevolg aan werd gegeven.
[1] ‘Naar een klimaatbestendige samenleving in 2050. Federale adaptatiemaatregelen 2023-2026.’ Gepubliceerde versie.
Lees meer artikels over:
