Aan het einde van de tunnel is er licht

Maar het was een lange tunnel! En het duurde lang voor we beseften dat we op het punt stonden om de laatste hand te leggen aan wat een historische vergissing zou zijn geweest. Ons land miste visie en was niet in staat om vooruit te kijken, ondanks alle alarmsignalen. Maar laten we positief zijn: het akkoord tussen de Belgische regering en Engie over de verlenging van de kernreactoren Tihange 3 en Doel 4 is een goede zaak voor België. Zoals de premier zegt, is dit het moment om onze energietoekomst opnieuw in handen te nemen.

Twee reactoren worden verlengd …

Mislukken was geen optie voor deze veelbesproken ‘optie B’ die nu bijna twee jaar geleden op de tafel van de regering werd gelegd. Natuurlijk zitten de ondernemingen nog met een aantal belangrijke vragen over dit akkoord. Natuurlijk hopen we dat beide centrales in de winter van 2024-2025 al kunnen draaien. Maar vandaag zijn we vooral verheugd over die verlenging. Een verlenging waar we al jaren om vragen en die positief is voor zowel het klimaat als de bevoorradingszekerheid en die zal zorgen voor een neerwaartse druk op de prijzen.

… Maar we vergeten niet wat ons verder nog te doen staat

Het akkoord mag ons de rest niet doen vergeten. In een koolstofvrije samenleving maken we namelijk veel meer gebruik van elektriciteit om ons te verplaatsen (elektrische voertuigen of plug-inhybrides (PHEV’s) …), om ons te verwarmen (warmtepompen) en voor een groot aantal industriële processen. En dan hebben we het nog niet eens over de elektriciteitsbehoeften voor de productie van waterstof en daarvan afgeleide producten, tenminste voor het – kleine – deel dat we niet zullen importeren. De elektriciteitsbehoeften zullen de komende jaren dus sterk blijven toenemen, dat blijkt ook uit de ‘Adequacy and Flexibility Study for Belgium 2024-2034’ die door Elia werd voorgesteld op dezelfde dag als het akkoord over de verlenging. Toeval?

De uitdagingen die met die toenemende elektrificatie gepaard gaan, zijn enorm, zowel wat betreft de steeds koolstofarmere elektriciteitsmix en de opslag, als wat betreft de netten en de flexibiliteit. Als gevolg daarvan zal het aantal intermitterende productiemiddelen, zoals zonnepanelen en offshore- en onshorewindturbines, blijven groeien. We moeten massaal voor energieopslagcapaciteit zorgen en energiegemeenschappen opzetten. Flexibiliteit zal voor zowel kmo’s als burgers werkelijkheid worden. Tot slot zullen onze netten moeten worden uitgebreid en slimmer worden. Om nog maar te zwijgen over de waterstofeconomie en koolstofafvang en -vastlegging. Die talrijke grootschalige werven vereisen aanzienlijke financiële middelen, maar ook, en dat is essentieel, een duidelijk en innovatief kader. Bovendien, en dat is niets nieuws, is de tijd die nodig is om vergunningen te verkrijgen een cruciaal element in een wereld die steeds sneller koolstofvrij wil worden.

Blijven openstaan … En ambitieus zijn

Hoewel we weten wat er vandaag moet worden gedaan, moeten we ons ook voorbereiden op morgen en mogen we niet hervallen in onze neiging – die er hopelijk een van het verleden is – om een gebrek aan visie aan de dag te leggen en aan jojopolitiek te doen. We moeten ook vermijden dat we bepaalde technologieën dogmatisch – en dus in strijd met het beginsel van technologische neutraliteit – verwerpen. We moeten de ‘voor’ en ‘na’ van elke technologie afzonderlijk, maar ook als onderdeel van een geïntegreerd systeem op een eerlijke manier afwegen. Het IPCC stelt in dat verband dat van een brede waaier aan technologieën gebruik zal moeten worden gemaakt om de klimaatverandering tegen te gaan. Waarom zou dat in België anders zijn? Dat betekent onder andere dat we moeten blijven openstaan voor de ontwikkeling van ‘Small Modular Reactors’ of SMR’s, nieuwe types kleine kernreactoren met talloze voordelen. Het budget dat de regering heeft vrijgemaakt om die te bestuderen, is in ieder geval veelbelovend. We moeten echter dringend een inhaalbeweging maken ten opzichte van een aantal andere zeer ambitieuze landen en onze aantrekkelijkheid vergroten om in ons land mensen met de nodige vaardigheden op te leiden en aan te trekken. In dat opzicht lijkt de wet van 2003 over de kernuitstap een obstakel te zijn dat zo snel mogelijk moet worden weggewerkt. De regering wijst op de industriële ontwikkeling die de ontwikkeling van offshorewindturbines heeft teweeggebracht. Kunnen we dat model herhalen voor andere technologieën? En niet alleen voor kernenergie? Laten we innovaties en verschillende industriële projecten een kans geven. Sommige daarvan zullen in België nieuwe activiteiten en uitvoermogelijkheden met zich meebrengen.

Een duidelijke, mobiliserende strategie bepalen

Ik wil de nieuwe regeringen (na de verkiezingen) oproepen om een echte geïntegreerde energiestrategie van en voor het land te bepalen. Daartoe moet een pact worden gesloten tussen het federale en gewestelijke niveau, met steun van de stakeholders. Een echt pact, niet het soort schijnpact dat we in ons land eerder hebben gezien. Een voorbeeld dat we niet moeten volgen is helaas het Nationaal Energie- en Klimaatplan (NEKP) van 2019, een aaneenschakeling van plannen die werden ingediend bij de Europese Commissie met daarin alle strategieën, beleidslijnen en maatregelen om onder meer onze CO₂-reductiedoelstellingen in niet-ETS-sectoren en onze doelstellingen inzake hernieuwbare energie te verwezenlijken. Magritte zou hebben gezegd “Ceci n’est pas un plan”. De verdeling van de bevoegdheden maakt het er natuurlijk niet gemakkelijker op, maar vooral het gebrek aan organisatie en politieke wil is nadelig voor ons land, dat meer dan ooit nood heeft aan een mobiliserende energiestrategie!