Tekort aan arbeidskrachten en vaardigheden: resultaten van de enquête van BusinessEurope

In juni 2023 verspreidde het VBO via zijn Impact-nieuwsbrief een oproep van BusinessEurope (dat de belangen van ondernemingen behartigt op Europees niveau) aan bedrijven en werkgeversorganisaties in heel Europa om deel te nemen aan een Europese enquête over tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden.

Die enquête had tot doel voorstellen te helpen formuleren om die tekorten aan te pakken, een van de grootste uitdagingen waar niet alleen de Belgische, maar bijna alle Europese ondernemingen de dag van vandaag mee worden geconfronteerd.

Ook Commissievoorzitter von der Leyen zoomde in haar State of the Union-speech op 13 september 2023 in op die tekorten als een van de grootste economische uitdagingen voor bedrijven en de belangrijkste EU-prioriteit voor het komende jaar.

De enquête bestrijkt een breed scala aan sectoren en de bevindingen in de studie geven de mening weer van bedrijven van alle groottes, waarbij ongeveer een derde van de reacties afkomstig was van bedrijven met minder dan 50 werknemers.

Samenvatting van de belangrijkste conclusies:

• De respondenten bevestigen dat werkgevers te kampen hebben met personeelstekorten op alle vaardigheidsniveaus, hoewel de tekorten volgens hen het meest nijpend zijn in technische beroepen (vooral wiskunde en IT) en ‘engineering’-beroepen, alsook in functies die gericht zijn op klantenservice.
• Die ervaringen blijken ook uit de antwoorden over de specifieke vaardigheden waar vraag naar is, waarbij bijna de helft (46%) van de respondenten aangeeft nood te hebben aan digitale en STEM-vaardigheden. Opmerkelijk is ook de bevinding dat ongeveer een derde van de respondenten (34%) aangaf dat er vraag is naar beroepskwalificaties.
• Er worden ook steeds minder sollicitaties ingediend en er lijkt minder loyaliteit of inzet te zijn onder werkzoekenden om een volledig aanwervingsproces te doorlopen. Met een krappere arbeidsmarkt hebben werkzoekenden meer opties en haken ze af bij aanwervingsprocessen of slaan ze een aanbod af omdat ze meerdere aanbiedingen hebben gekregen. Dat gaat gepaard met een hoger personeelsverloop, wat een cyclus van onzekerheid creëert voor bedrijven.
• Als gevolg daarvan moeten bedrijven flexibeler zijn met betrekking tot het profiel van de kandidaten die ze aanwerven. Het wordt namelijk steeds moeilijker om kandidaten te vinden die voldoen aan alle criteria waar werkgevers naar op zoek zijn. Bovendien melden bedrijven niet alleen tekorten aan mensen met specifieke vaardigheden en kwalificaties, maar ook een algemener tekort aan arbeidskrachten. Sommigen ondervinden ook problemen met de retentie van personeel.
• In de praktijk lijken bedrijven meer bereid om mensen aan te nemen die niet alleen niet aan alle functiecriteria voldoen, maar die ook wat extra opleiding op de werkvloer nodig hebben. Op die manier hebben bedrijven meer zekerheid over de vaardigheden van een werknemer. In de huidige context wordt het beter geacht om iemand aan te werven en zelf voor extra opleiding te zorgen. Die opleiding kan worden gegeven via leercontracten of stages, of in de vorm van permanente opleiding en/of omscholing naargelang de behoeften van het bedrijf en rekening houdend met de bestaande vaardigheden van een persoon.
• Bijna de helft (45%) van de respondenten merkte op dat er opleiding wordt gegeven op de werkplek en de grote meerderheid (57%) gaf aan dat de betrokkenheid van werknemers bij opleidingen hoog tot zeer hoog is.
• Hoewel een duidelijke meerderheid van de respondenten (59%) aangaf dat ze geen leercontracten voor volwassenen aanbieden, of dat er geen mogelijkheden voor leercontracten voor volwassenen worden voorzien, zijn er ook voorbeelden van bepaalde sectoren (verzekeringen, chemie, bankwezen) die leercontracten voor volwassenen aanbieden met het oog op bijscholing en omscholing.
• Bijna twee derde van de respondenten (60%) ziet mobiliteit binnen de EU en/of migratie vanuit derde landen als een manier die een groeiende rol zal spelen om hun tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden aan te vullen. Daarnaast merken we op dat een aantal werkgevers hun antwoord nuanceerden door op te merken dat mobiliteit en migratie deel kunnen uitmaken van het antwoord, maar dat initiële en permanente opleiding de belangrijkste manier blijft om toegang te krijgen tot geschoolde arbeidskrachten.
• Een aanzienlijk deel van de werkgevers die nog geen gebruik maken van de mogelijkheid om mobiele of migrerende werknemers aan te werven, is van mening dat dat in de toekomst een optie zou kunnen zijn, als de omstandigheden dat mogelijk maken, met andere woorden als de processen en de wetgeving dat faciliteren.

VBO – De toegang tot gekwalificeerd personeel is een sleutelfactor voor de competitiviteit van ondernemingen door de impact ervan op de productiviteit, het innovatiepotentieel en de groei van ondernemingen. Het tekort aan arbeidskrachten en vaardigheden is dan ook een van de meest nijpende hedendaagse economische problemen. De beleidsrespons zal tegelijkertijd moeten focussen op werk, onderwijs en incentives voor vorming en opleiding evenals op arbeidsmobiliteit en migratie. Het VBO roept op om daarvan een beleidsprioriteit te maken en dat ook te agenderen voor het Belgisch voorzitterschap van de EU.